डायजेस्टीबिलिटी --

१) शेळीने चारा खाल्यानंतर तो किती पचला यास साधरणपने डायजेस्टीबिलिटी असे म्हणता येईल.
२) आहार शास्त्राचा विचार करताना चाऱ्याच्या व खुरकाच्या डायजेस्टीबिलिटी चा विचार होणे खूप महत्वाचे आहे. अन्यथा पुरेसा चारा खाऊ घालून देखील अपेक्षित वजन वाढ मिळणार नाही.
३) चारा कोवळा असताना किंवा शेंड्याकडील भाग हे पचायला सोपे असतात, म्हणून त्याची डायजेस्टीबिलिटी जास्त असते.. फायबर लवकर पचत नाहीत, म्हणजेच ज्या चर्यात फायबर चे प्रमाण जास्त असा चारा लवकर पचत नाही. मग कोवळ्या शेंड्यात फायबर नसतात का? असतात..
फायबर बनलेले असतात चढत्या क्रमाने सेल्युलोज, हेमी सेल्युलोज, काईटिन, लिग्निन इ. सेल्युलोज पचवायला सोपे तर लिग्निन पचवायला खूप अवघड असते... कोवळ्या शेंड्यात सेल्युलोज तर झाडांच्या सालीत, वनस्पतीच्या फ़ांदीत लिग्निन असते.
आणि म्हणून शेळ्या वनस्पतीची कोवळी पाने व शेंडे खाण्यास जास्त आग्रही असते.
४) ज्या चर्यात जड प्रकारचे फायबर असतील असा चारा आपण मोठ्या प्रमाणात शेळ्यांना खाऊ घातला अगदी dm मोजून तरी देखील त्याची डायजेस्टीबिलिटी कमी असल्याने शेळ्यांना त्या चाऱ्याच्या पचनातून पुरेशी अन्नद्रव्य मिळणार नाहीत. म्हणून आहार शास्त्र शिकण्याची गरज आहे.
५) ज्या पिकांचे आपण बी काढून घेतो आणि उरलेला भाग चारा म्हणून वापरतो उदा, ज्वारी, बाजरी, मका, गहू, तूर, हरभरा, सोयाबीन इ यांची डायजेस्टीबिलिटी कमी असते. त्यामुळे त्यातून शेळीस चारा पचल्यानंतर पुरेसे अन्नद्रव्य उपलब्ध होणार नाहीत.
६) कांदा पात जर शेळ्यांना भरपूर खाऊ घातली तर त्याची डायजेस्टीबिलिटी चांगली असल्याने शेळीला पचनानंतर पुरेसे अन्नद्रव्य उपलब्ध होते पण शेळीला तिचे पोट भरल्यासारखे वाटत नाही. त्यामुळे इतर शुष्क चाऱ्याची गरज असते. ७) जेंव्हा आपण असा पचायला हलका एखादा चारा आहारात समाविष्ट करू तेंव्हा फायबर जास्त असलेला दुसरा चारा त्याच्या जोडीला हवा हे आपण समजून घ्यायला हवं.
८) ज्या कालावधीत आपण शेळीला वाळलेला चारा जास्त प्रमाणात देत असतो तेंव्हा शेळीची लेंडी थोड्या पाण्यात टाकून घट्ट द्रावण तयार करावे, हे द्रावण चिमटीत घेऊन त्याच्या मउपणासाठी तपासावे. आपण पिठाच्या गिरणीत पीठ तपासतो तसे. कोरडा चारा जास्त प्रमाणात आहारात असेल तर द्रावण चरबट लागेल आणि ओला हिरवा व कोवळा चारा अहारात असेल तर द्रावण मऊ लागेल.
९) जितकी लेंडी जास्त चरबट तितकी पचनियता कमी व जितकी मऊ तितकी ती जास्त असा आपण बोध घ्यायला हवा.
१०) आहारात फायबर चा समावेश करण्यास लोक जास्त आग्रही असतात पण कोणत्या प्रकारचे फायबर असलेला चारा समावेश करावा हे जास्त कोणी सांगत नाही, यावर स्वतः अभ्यास करून योग्य निर्णय घेणे गरजेचे ठरते.
बाळू मोटे बारामती