29

आत्रट उपाय

1) दिं 12 नोव्हेंबर 17 रोजी चा एक किस्सा, जो मला बरेच शिकवून गेला. त्या दिवशी माझ्या आईने मेंढ्याना मीठ खाऊ घातले होते.
2) साधारण या दिवसात मेंढ्या माती खात असतात, त्यांना क्षारांची कमतरता असते; यावर उपाय म्हणून ज्या वर्षी माती खाण्याचे प्रमाण जास्त असते अश्या वेळेला आई मेंढ्याना मीठ खाऊ घालते.
3) या वेळेला तिने जरा जास्त मीठ ठेवले होते, मेंढ्यानी भरपूर मीठ खाल्ले.
4) 13 तारखेला मला मेंढ्या व कोकरी घेऊन तळेगाव च्या बाजाराला जायचे होते. पहाटे 3 वाजता उठून आम्ही मेंढ्या गाडीत भरायला सुरवात केली.
5) त्या वेळेला एका मेंढीला मिठाची रियाक्षण अली होती. ती मेंढी थरथर कापत होती, तोंडातून पाणी गाळत होती, तिला उठता येत नव्हते. मेंढी मरण्याची शक्यता जास्त वाटत असल्याने आम्ही तिला बाजारात विकून टाकण्याचा निर्णय घेतला.
6) 13 तारखेला सकाळी 9 वाजता मेंढरकडून आमच्या मावशीने  फोन करून सांगितले कि 4 मेंढ्याना तशीच रियाक्षण आली आहे. या वेळेला आम्ही बाजारात होतो. माझे व माझ्या आईचे टेन्शन त्यामुळे खूप वाढले. आणखी 10 वाजता फोन आला कि आणखी दोन मेंढयाना त्रास सुरु झाला आहे.
7) साधारण 200 मेंढ्यानी मीठ खाल्ले होते. हळू हळू रियाक्षण यायला सुरवात झाली होती. आम्हा दोघा माय लेकराच्या पायाखालची माती सरकली होती. आता काय करायचे एवढ्या सगळ्या मेंढयाना जर रियाक्षण अली तर त्यांना त्यातून कसे वाचवायचे...!
8) आम्ही बाजार आटोपून शिक्रापूर मध्ये आलो. त्यावेळला फोन आला व मावशीने सांगितले कि मेंढ्या जास्त पाणी पीत आहेत.
9) आम्ही नारायणगाव येथील एक शेळ्या मेंढ्यांचे तञ् आहेत त्यांना फोन केला व झालेला प्रकार सांगितला. त्यांनी प्रथम धीर दिला व सांगितले कि काही घाबरून जाऊ नका व शांत डोक्याने निर्णय
 घ्या. त्यांनी ऍट्रोपीन व cpm म्हणजे क्लोरोफिनारामाईं म्यॅलेट हि इंजेक्शने प्रत्येक मेंढीला टोचायला सांगितली. मला हा उपाय काही पटला नाही. शिक्रापूर मधील एका मेडिकल मध्ये जाऊन आम्ही काही उपाय मिळतोय का ते शोधायला गेलो. तेथील फार्मासिस्ट चांगला माणूस, त्याने सहानुभूतीपूर्वक आमची समस्या समजून घेतली व त्यांच्या ओळखीच्या एका तञ् पशुवैद्यक डॉक्टरांना फोन करून विचारून घेतले- त्यांनी सांगितले कि ज्या मेंढयाना रियाक्षण अली त्यांना ब्रोटोन व प्रोबायोटिक पावडर पाजावी. हा देखील उपाय मला पटला नाही व त्या फार्मासिस्ट ने ती दिलेली औषधे मी नाकारली. त्या फार्मासिस्ट ने आणखी एका तज्ञास विचारले व त्यांनी रियाक्षण आलेल्या मेंढयाना ताक व कोळसा पावडर पाजण्याचा सल्ला दिला. हा उपाय देखील मला काही पटेना.
9) फोन वरून तञ् तेवढा व्यवस्थित सल्ला देतात किंवा देऊ शकतात या बद्दल मी नेहमीच साशंक असतो. प्रत्यक्ष पेशंट पाहून योग्य सल्ला देता येतो यावर माझा विश्वास आहे.
10) पहाटे 3 वाजता ज्या मेंढीस रियाक्षण अली ती बद्दल फार काही वाटत नव्हते, पण तेंव्हा पासून जर हि मिठाची रियाक्षण असेल तर काय करायला हवे याबद्दल माझ्या डोक्यात विचार सुरु झाले होते. 9 वाजता आजारी मेंढ्या ह्या मिठामुळेच आजारी आहेत यावर आम्ही एकमत झालो होतो.
11) वनस्पती पेशी प्राणी पेशी त्यांचे मेंटबॉलिझम वैगरे सारख्या विषयांचे अभ्यास माध्यमिक व उचमध्यमिक शालांत शिक्षनात असायचे. तेंव्हा तो खरं तर रुटीन अभ्यास होता.
12) सोडियम व पोट्याशीयम हे प्राणी पेशीमध्ये अत्यंत प्रमाणबद्ध असतात, त्यातील एक पेशी भित्तिकेच्या आत व दुसरा बाहेर असतो. एवढा अभ्यास बायॉलॉजि- झूलॉजी मध्ये झाल्याचे आठवले. मीठ खाऊ घातल्याने मेंढ्यांच्या शरीरात सोडियम जास्त झाले असणार व
व त्यामुळे हा सोडियम पोट्याशीयम बॅलन्स बिघडला असणार असं मला वाटत होतं. वाढलेल्या सोडियम ला काउंटर बॅलन्स करण्यासाठी पोटॅशियम मेंढयाना द्यावं लागेल बरोबरच त्यांना पाणी पाजून व लघवी वाटे जास्तीचा सोडियम बाहेर काढावा लागेल या विचारपर्यंत मी आलो होतो.
13) निर्णय घ्यायला उशीर होत होता. लवकरात लवकर ट्रीटमेंट सुरु करायला लागणार होती. किती नुकसान होईल याची नुसती कल्पना केली तरी आम्हाला घेरी येत होती.
14) त्या फार्मासिस्ट ला मी पोट्याशीयम हा घटक असलेलं एखाद इंजेकशन आहे का असं विचारलं. बहुदा त्यांना ते योग्य वाटलं नसेल! थोडा विचार करून त्यांनी पोट्याशीयम क्लोराईड असलेलं 10 मिली अँपुल आणून दिलं. त्याची किंमत होती 24 रुपये.
15) पहिली गोष्ट हि होती कि मी जो ट्रीटमेंट चा विचार करत होतो तो बरोबर आहे का, या बद्दल मी स्वतः शाशंक होतो. दुसरं असं कि मला नुसतं पोट्याशीयम हवं होतं, इंजेकशन मिळालं पोट्याशीयम क्लोराईड चं. आता मेंढीच्या शरीरात दुसऱ्यांदा क्लोराईड जाणार होतं, कदाचित त्यामुळे मेंढयाना दुसरंच काही तरी होऊ नये म्हणजे झालं...!
आणखी एक समस्या होती ती म्हणजे ते पोट्याशीयम क्लोराईड स्लो इन्फुजन या पद्धतीने सलाईन द्वारे द्यायचं होतं. सलाईन मध्ये पुन्हा सोडियम असतो त्यामुळे सलाईन तर लाऊ शकत नव्हतो
. पोट्याशीयम थेट मांसात टोचल्यास किंवा शिरेतून दिल्यास व काही उलटा परिणाम झाल्यास काय करावे...!
थोडक्यात पोट्याशीयम क्लोराईड मेंढयाना टोचणे हि माझ्यापुढे एक रिस्क होती.
16) पोट्याशीयम क्लोराईड ची 3 अँपुल, युनिझाईम आणि लॅसिक्स गोळ्या घेऊन मी परत माघारी फिरण्याचा निर्णय घेतला. वाड्यावर जायला आम्हाला 2 तास लागले. एव्हाना 2 मेंढ्यानी माना टाकून दिल्या होत्या, बाकीच्या दोन बसून होत्या व दुसऱ्या दोन लटपटात चालत होत्या.  आमच्या दृष्टीने चांगली बाब हि होती कि आम्ही परत जाईपर्यंत दुसऱ्या कोणत्या मेंढीला रियाक्षण अली नव्हती.
17) पोट्याशीयम क्लोराईड चे इंजेकशन 4 मिली या प्रमाणे त्या माना टाकलेल्या 2 मेंढयाना टोचले. काय रियाक्षन येते याची सुमारे 15-20 मिनिटे वाट पहिली.
काय आश्चर्य...! त्यानंतर त्यातली एक मेंढी उठून उभी राहिली. नंतर आम्ही उरलेल्या दोघीना इंजेकशन टोचली. त्या मेंढ्या देखील 15 मिनिटात ठणठणीत झाल्या. आम्ही सुटकेचा निश्वास टाकला- माझ्या आईला माझा अभिमान वाटला..!

एव्हाना अचानक मला मी 11 वि बारावीत जे बायोलॉजी झूलॉजी चे जे ज्ञान घेतले त्याचा अभिमान वाटू लागला....!

एक मेंढी मात्र दगावली.

मला नक्की सांगता येणार नाही कि मी केलेल्या उपायांमुळे मेंढ्या ठीक ठाक झाल्या कि आणखी कशामुळे..!
पण मला असं मनापासून वाटत कि पोट्याशीयम रक्तात मिसळलं व सोडियम काउंटर बॅलन्स झाला. त्यामुळे मेंढ्या ठीक झाल्या.

टीप:- मी (बाळू मोटे) केलेला हा उपाय एका विशिष्ट परिस्थितीत केला होता. त्या परिस्थितीत मला बाहेरून कोणतीही मदत मिळण्याची शक्यता नव्हती, आणि जरी मिळाली असती तरी खूप उशिरा मिळाली असती. त्यामुळे जे डोक्यात आले ते तात्काळ करून टाकले. रिस्क घेतली;कदाचित नुकसान देखील झाले असते. तेंव्हा माझी वाचकांना नम्र विनंती कि यातील उपाय करू नयेत, तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा. या माहितीच्या वापराने आपले कोणत्याही प्रकारचे नुकसान झाल्यास त्यास मी कोणत्याही सबबीवर जबाबदार असणार नाही याची कृपया नोंद घ्यावी.