18

1) डिमिनिशिंग मार्जिनल युटिलिटी हा अर्थ शास्त्रातील एक कन्सेप्ट आहे. तस माझं शिक्षण काही अर्थ शास्रातून झालं नाही, त्यामुळे मला या विषयीचे ज्ञान फार जास्त नाही पण तरीही हा कन्सेप्ट शेळी पालनाशी कसा निगडित आहे हे आपणास समजून घेणे उचित ठरेल.
२) आपण दोन उदाहरणे पाहू, उदाहरणे हैपोथेटिकल म्हणजे कल्पनिक आहेत-
:- पहिलं उदा (चित्र 1) पिकामध्ये युरियाचा वापराबाबतचे आहे. समजा एक एकर क्षेत्रामध्ये कांदा हे पीक लावले, त्यास स्तंभ 2 मध्ये दाखवल्या प्रमाणे यूरिया च्या मात्रा दिल्यास येणारे उत्पादन किती मिळेल हे स्तंभ 3 मध्ये दर्शविले आहे.
या उदाहरणात जसे यूरिया वापराचे प्रमाण वाढवत गेलो तसे कांद्याचे उत्पादन देखील वाढत गेले. 15 किलो यूरिया वापरल्यानंतर त्यापासून 400 किलो उत्पादन निघाले, त्यानंतर मात्र उत्पादन वाढले मात्र घटत्या वाढीच्या वेगाने. म्हणजेच जास्तीच्या युरियाची उपयोगिता हळू हळू कमी होत गेली. याला म्हणतात डिमिनिशिंग मार्जिनल युटिलिटी. याचा अर्थ असा कि 10 ते 15 किलो युरियाचा वापरातून आपणास जास्तीत जास्त मार्जिन(परतावा) मिळेल. यूरिया आणखी जास्त वापरल्यास कांद्याचे उत्पादन वाढेल पण परतावा कमी कमी होत जाईल.
:- आता दुसरं उदाहरण थेट ज्या साठी हि पोस्ट लिहित आहे त्याचंच घेऊयात. आपण शेळ्यांची करडं कोणत्या वयात विकल्यास आपणास जास्तीत जास्त परतावा मिळेल, ते आपणास पाहायचे आहे. हे उदाहरण अर्थात काल्पनिक आहे, त्यामुळे प्रत्येक शेळी पालकाने या विषयीचा आपला स्वतःचा अभ्यास करावा व त्यानुसार कार्यवाही करावी हे उत्तम.
चित्र 2 मध्ये करडांच्या वयानुसार किती खुराक दिला जातो तसेच करडांचे वजन त्यांच्या वयानुसार किती किलो वाढेल ते दिले आहे. या उदाहरणात पूर्ण वाढ झालेल्या शेळी बोकडचे वजन 50 ते 55 किलो गृहीत धरले आहे. तेंव्हा त्याची पहिल्या 12 महिन्यात त्याच्या एकूण वजनाच्या 65-70 टक्के वजन वाढ होईल असे गृहीत धरले आहे. पाचव्या स्तंभात करडांच्या वयानुसार व नगावर खुल्या बाजारात विक्री केल्यास अंदाजे काय किंमती मिळतात ते दिले आहे. त्यापुढील स्तंभात दोन लगतच्या किमतीतील फरक दाखविला आहे. शेवटच्या स्तंभात खुरकवरील खर्चाने त्या महिन्यातील फरकाला भागले आहे. याचा अर्थ असा कि 1 रु खुराकावर खर्च केल्यास आपणास किती रुपये परतावा मिळेल. म्हणजेच उदा दुसऱ्या महिन्यात 1 रु खर्चून आपणास 67 रु परतावा मिळेल, पाचव्या महिन्यात 1 रु खर्चून आपणास 7.50 रु परतावा मिळेल या प्रमाणे. खर्च म्हणून आपण येथे फक्त खुरकवरील खर्च गृहीत धरला आहे, चारा व व्यवस्थापन या वरील खर्च सध्या बाजूला ठेवला आहे. (तो देखील येथे विचारात घेऊन या उदाहरणाचे मांडणी करता येईल, पण ते किचकट होईल.) पहिल्या व दुसऱ्या महिन्यात करडू पाळण्यासाठी विकले जाते त्या साधारण 1 ते 2 हजार एवढी किंमत मिळते, त्यानंतर ते कापण्यासाठी विकले आहे असे गृहीत धरले आहे.
-शेवटच्या स्तंभावरून आपणास हे लक्षात येईल कि सुरवातीला आपणास जास्त परतावा (67 रु) मिळतो तो त्यानंतर जसे वय वाढेल तसा कमी कमी होत जातो.
- पण स्तंभ क्रं4 मध्ये मात्र वजन वाढत गेले आहे.
- याचाच अर्थ असा कि करडाचे वजन/वय जसे वाढत जाईल तसे त्याच्या खुरकवरील खर्च वाढत जाईल व परतावा कमी होत जाईल.
- 8व्या महिन्यापर्यंत आपणास खुराक घालणे परवडते कारण खर्च नफा गुणोत्तर 1:2.08 असे आहे. त्यानंतर मात्र नफा कमी कमी होत जातो.
- या उदाहरणात प्रस्तुत नियमाचा (डिमिनिशिंग मार्जिनल युटिलिटी) विचार केल्यास करडू 5 -6 महिन्याचे असताना विकल्यास जास्त आर्थिक परतावा मिळेल, असे दिसते.
3) चित्र क्रं 3 मध्ये मुलांचे 0-12 महिने, 1-2 वर्ष,2-3 वर्ष व 3-5 वर्ष या कालावधीत त्यांची वजने कशी असावीत याचे स्टॅण्डर्ड दिले आहेत. या नुसार पहिल्या 12 महिण्यात मुलांची वजने दरमहा किलोने वाढतात व त्यानंतर ती दर महा ग्रॅम ने वाढतात हे दिसून येते.(या आलेखांचा बारकाईने अभ्यास करावा)
4) करडांच्या बाबतीत देखील असा स्टॅण्डर्ड ग्राफ/आलेख कुठे उपलब्द आहे? या विषयी अधिक सखोल अभ्यास करण्याची आवश्यकता आहे, असे माझे मत आहे.
5) शेळी/ बोकडाची वाढ त्याच्या वयाच्या 3 वर्षापर्यंत चालू असते. पहिल्या 12 महिन्यात त्याच्या एकूण वजनाच्या 65 ते 70 टक्के वजन वाढ मिळले, त्यानंतर त्याची वजन वाढ सावकाश होईल. असे माझे गृहितक आहे.
6) समजा एखाद्या जातीच्या पूर्ण वाढ झालेल्या शेळी/बोकडचे वजन 55 किलो असेल तर पहिल्या 12 महिन्यात त्याचे वजन 40 किलोच्या आसपास होईल. ते नैसर्गिक व स्वाभाविक आहे. उरलेलं 15 किलो वजन पुढील सुमारे 2 वर्षात हळू हळू वाढेल असं मी मानतो.
7) पहिल्या 6 महिन्यापर्यंत वजन वाढीचा वेग जास्त असावा त्यानंतर तो कमी होत जातो असे )मला वाटते.

8) एकूणच या विषयावर चर्चा करण्यास मला अधिक आनंद वाटेल.

बाळू मोटे बारामती