26

1) अनुवंशिकता अभ्यासणे खूपच रोचक आहे. सर्व प्राणी वनस्पती मात्रांचा हा न दिसणारा काहीसा गुंतागुंतीचा, किचकट व थोडासा अनप्रेडिक्टेबल विषय आहे.
2) निरंतर अभ्यास आणि तसे नियोजन या मुळे आपण नक्कीच शेळ्यांच्या  वांच्छित वंशवृद्धीसाठी प्रयत्न करू शकतो.
3) अडगुलं मडगुलं नावाचा एक चित्रपट नुकताच पहिला, त्यात नवरा बायकोच्या दोनीही घरात कोणीच काळ रंगाचं नसतं पण त्यांना मूल मात्र काळ्या रंगाचं होतं. चित्रपटातील कथा काही शास्त्रीय पुरावा म्हणून कोठे मांडता येत नाही.
4) माध्यमिक शालांत अभ्यासक्रमात मराठी भाषेत 'कलिंगड' नावाचा एक धडा होता. त्यात नायिका एक मुलगी दत्तक घेते, नायिकेच्या लहानपणी कलिंगड खरेदी करतानाच एक वाक्य असत ते अस- 'कलिंगडाच्या आत घर करून राहायचं, आणि आतील गर खायचा, किती माजा'. जेंव्हा नायिका व तिची दत्तक मुलगी कलिंगड घ्यायला जातात तेंव्हा हेच वाक्य ती दत्तक मुलगी नायिकेला सांगते. आणि आई मुलीचं नातं घट्ट होतं.
5) आमच्या गावात एक वायरमन आहेत. ते बोलताना नेहमी शिव्या देतात, अर्थात त्या सर्व शिव्या प्रेमाच्या असतात. आम्ही मोठे झालो आणि त्यांचा मुलगा देखील मोठा झाला. बापाचा तो शिव्या देण्याचा गुणधर्म मुलांमध्ये जसाच्या तसा उतरलेला दिसत आहे.
6) 'आई तशी लेक आणि बाप तसा बेटा' अशी एक म्हण आपल्याकडे आहे, त्यातून हेच विदित होते कि आईचा स्वभाव मुलींमध्ये व बापाचा स्वभाव मुलांमध्ये उतरतो.
7) माझ्या शेळ्यांमध्ये दोन संख्या बहिणी होत्या, त्या दोघीना गेल्या वर्षी एकाच बोकडाने भरविले, त्या दोघीना सारखीच करडे झाली, एकाच रंगाची, दिसायला एक सारखी. ती दोघे एकमेकांचे सखे मावस भाऊ व सावत्र भाऊ होत.
8) एका शेळीला सुरवातीला एक बोकड झाला, तो तीन महिन्यानंतर त्याला काहीसा गुडघ्याच्या आजार झाला तो अशक्त होऊन मेला. दुसऱ्या वर्षी त्याच शेळीला एक पाठ झाली दोनीही करडांचे आई बाप तेच होते, आणि पाठीला देखील तोच प्रॉब्लेम आला होता. औषध उपाय करून त्या पाठीला त्यातून वाचवली.
9) एक शेळी खूपच वढाळ होती, तिची पाठ देखील तिच्यासारखीच वढाळ निघाली, तिला त्यामुळे विकून टाकली.
10) सध्या एक शेळी आहे, ती खाण्या पिण्याच्या बाबतीत फारच चोखंदळ आहे. तिला आत्तापर्यंत सहा करडे झाली, सगळी स्वभावाने तिच्यासारखीच चोखंदळ होती. कोणाचा उष्ठा खुराक अजिबात खात नाहीत.
11) पिल्लं टाकून देण्याचा गुणधर्म सुद्धा असाच काही प्रमाणात अनुवांशिक आहे असं माझं ठाम मत झालं आहे.
12) शेळी गाभडण्याची वेगवेगळी करणे असतात. काही शेळ्या प्रजनन प्रक्रियेत कमजोर असू शकतात आणि त्या वारंवार गाभडू शकतात. त्यांच्या पुढच्या पिढीत देखील हा गुणधर्म येउ शकतो. माझ्याकडे अजून या विषयी पुरेसा डेटा उपलब्ध नाही.
13) गोचीड निर्मूलन केल्यानंतर काही दिवसांनी पुन्हा गोचीड होणार, होत असतात. माझ्याकडे एक शेळी आहे, तिला सर्वात प्रथम कानाला गोचीड दिसतात. तिला गोचीड आढळला कि मी समजतो पुढील 15 दिवसात आपणास गोचीड निर्मूलन करावं लागेल. तिचा हा गुणधर्म मला सध्याच्या तिच्या 4 महिने वयाच्या पाठिमध्ये दिसून आला.
14) एक बुटकी शेळी होती, खूप मारकुटी होती, पहिल्या वर्षी झालेली तिची पाठ ठेवली होती, ती देखील खूप मारकुटी आहे.
15) मला वाटतं नुसतं वजन, रंग, उंची इ गुणधर्माबाबत फक्त अनुवंशिकता मर्यादित नसून, स्वभाव, चोखंदळ पणा, करडांप्रति मायाभाव, रोगांविरुद्ध लढण्याची क्षमता, प्रजनन क्षमता इ गुणधर्म देखील अनुवंशिकतेने पुढे येत असतात.
16) वरील सर्व विवेचन कोणत्याही शास्त्रीय पुराव्यावर आधारित नक्कीच नाही, त्या अनुषंगाने आपण सर्वांनी जरूर विचार करायला हवा...
शेवटी पु लं देशपांडे यांनि अनुवंशिकते संबंधी सांगितलं आहेच, ' वजन कमी करण्याचा मार्ग भलत्याच काट्यातून जातो'....
बाळू मोटे