आऊट क्रॉस out cross:-

1) सर्वसाधारण बंदिस्त शेळीपालनात आऊट क्रॉसिंग हि पद्धत वापरात आहे. दर 2 ते 3 वर्षांनी बोकड बदलणे, बोकड दुसऱ्या कळपातील वापरणे, नात्यातील शेळ्या त्या बोकडकडून न भरवने इ बाबी शेळी पालक सांभाळतात.
2) आपण एक थेरोटीकल उदाहरण घेऊ. A जातीचा शेळ्यांचा कळप आहे. आता हि A जात homogenous म्हणजे उत्पादनाच्या दृष्टीने एकसारखी आहे असे समजू. याचा अर्थ या जातीतील शेळ्यांची वजने, रंग, उंची, तीन महिने वयाच्या करडांची वजने इ बाबतीत किमान साधर्म्य आहे. 20 शेळ्या गृहीत धरू. या 20 पैकी दर वर्षी 20टक्के शेळ्या बदलणार आहोत व त्या जागी नवीन पाठी ठेवणार आहोत. आउट क्रॉसिंग साठी आपणास A जातीचाच परंतु दुसऱ्या कळपातील चांगला देखणा वजनदार व जातीचे सर्व गुण दाखवणारा बोकड वापरायचा आहे. या सुरवातीच्या बोकडला आपण Ba असे नाव देऊ. Ba हा बोकड आपण दोन वर्षासाठी व 3 वितांसाठी वापरणार आहोत. Ba बोकडपासून तयार होणाऱ्या पाठींना आपण ABa असे नाव देऊ. 2 वर्षानंतर कळपातील शेळ्यांची संख्या खालील प्रमाणे होईल- 
A- 12
ABa-8
3 र्या व 4 थ्या वर्षासाठी आपण Ba1 हा सर्वगुण संपन्न व A या जातीचा परंतु दुसऱ्या कळपातील बोकड लागवडीसाठी घेतला. त्याच्यापासून मिळणाऱ्या पाठीची नावे अनुक्रमे ABa1व ABaBa1 अशी ठेऊ. आता आपली कळप संख्या खालील प्रमाणे असेल-
A-4
ABa-8
ABa1-4
ABaBa1-4
5व्या व 6व्या वर्षयासाठी आपण A जातीचा परंतु दुसर्या कळपातील सर्व गुणसंपन्न Ba2 हा बोकड आणला. त्याच्यापासून मिळणाऱ्या पाठींना आपण अनुक्रमे पुढील नावे देऊ- ABaBa2, ABa2, ABaBa1Ba2
कळप संख्या खालील प्रमाणे-
A-0
ABa-4
ABa1-4
ABaBa1-4
ABa2-4
ABaBa1Ba2-4
3) आता आपण वरील उदाहरणाचे विश्लेषण करू-
- होमोजिनियस म्हणजे उत्पादयातील साधरम्याच्या दृष्टीने किमान पातळीवर असणारा मुळचा कळप शेवटी हेट्रोजिनियस म्हणजे वेगवेगळ्या अनुवांशिक गुणधर्माची सरमिसळ असलेला झाला.
- वरील उदाहरणात आपण 3 बोकड वापरले, प्रत्येक बोकडचे अनुवांशिक गुणधर्म हे चांगले व वाईट असे दोन्हीही असतात तेंव्हा शेवटच्या टप्प्यातील कळप हा चांगल्या वाईट गुणांनी भरलेला असेल.
- शेवटी मूळ जात नष्ट झाली व हळू हळू तिचा जेनेटिक शेअर कमी होत गेला.
- मूळ जात नष्ट किंवा कमी होण्यास फारच कमी कालावधी लागला, त्यामानाने होमोजिनियस जात निर्माण करण्यासाठी बराच कालावधी लागतो.
- कितीही चांगला बोकड आणला तरी जेनेटिक कॉम्बिनेशन प्रत्येक शेळीनुसार वेगवेगळी होत असल्याने सरासरी मांस उत्पादन एका ठराविक लेव्हल पेक्षा जास्त वाढवता येणार नाही. कारण मांस उत्पादन वाढीसाठी आवश्यक जीन्स काही कालावधीनंतर नष्ट होतील व त्यांची जागा जास्त मांस उत्पादन करणारे व कमी मांस उत्पादन करणारे जीन्स घेतील. दोघांचा वाटा 50-50 टक्के असेल, त्यामुळे मांस उत्पादन एका ठराविक लेव्हल वर येऊन थांबेल.
4) आऊट क्रॉसिंग तेंव्हा फायद्याचे ठरेल जेंव्हा तुमच्याकडे असणाऱ्या शेळ्यांचे उत्पादन अतिशय सुमार असेल. काही कालावधीपुरते आऊट क्रॉसिंग करून पुन्हा इन ब्रीडिंग कडे वळणे श्रेयस्कर राहील.
5) इन ब्रीडिंग मूळे आपल्या कळपाची स्वतंत्र ओळख तयार होईल तर आऊट क्रॉसिंग मुले आपण इतर शेळीपालकांच्या समनुपती राहू.
6) आऊट क्रॉस करताना वापरावयाचा बोकड प्रोजेनी टेस्टिंग केलेला असणे आवश्यक आहे. तरच उत्पादन वाढीची खात्री देता येईल.
7) आऊट क्रॉसिंग मूळे जातीची शुद्धता टिकते परंतु अनुवांशिक गुणधर्मामधे मोठ्या प्रमाणात विविधता येते.
8) जनुकीय विविधतेमुळे आऊट क्रॉस केलेल्या शेळ्या एकाच वेळी एकाच रोगाला सर्व च्या सर्व बळी पडणार नाहीत. त्या रोगविरुद्ध काहींची प्रतिकार शक्ती चांगली असेल तर काहींची हलक्या प्रतीची असेल.
9) या पद्धतीत कोणत्याही अनुवांशिक गुणधर्मस मग तो चांगला असो किंवा वाईट पुढे पुढे जाता येत नाही. किंवा तो गुणधर्म पुढे टिकवून ठेवता येणार नाही. परंतु त्या जातीचे गुणधर्म मात्र टिकून राहतील. 
10) आऊट क्रॉसिंग व कारडांची मरतुक कमी जास्त होण्याचा काही संबंध नाही.
11) सर्वसाधारणपणे ब्रीडिंगच्या वेगवेगळ्या पद्धतीनुसार पुढील प्रमाणे कालावधी लागेल- इन ब्रीडिंग सह कृत्रिम निवड (6 ते 14 वर्षे), आऊट क्रॉसिंग (6 ते 10 वर्षे), क्रॉस ब्रीडिंग ( 4 ते 6 वर्षे). अश्या पद्धतीने आऊट क्रॉसिंग हा उत्पादन वाढ मिळवण्यासाठीचा मध्यम मार्ग ठरतो.
12) समजा कळपातील शेळ्यांची 3 महिने वयाच्या करडांच्या वजनाची सरासरी हि 12 किलो अशी आहे तर बोकडाची प्रोजेनी टेस्टिंग मध्ये करडांच्या वजनाची सरासरी हि 12 किलो पेक्षा जास्त हवी तरच उत्पादन वाढीसाठी त्या बोकडाचा उपयोग होईल. दर वेळेला हि आकडेवारी तपासून बोकड निवडणे योग्य राहील.

सूचना:- वरील माहिती पुस्तकी ज्ञानावर आधारित असून प्रत्यक्ष उपयोग करतेवेळी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा. कोणत्याही नुकसानीस लेखक या अर्थाने मी जबाबदार राहणार नाही याची कृपया नोंद घ्यावी.