मका चार्यातील अन्नद्रवायचे पृथक्करण


हैड्रोपोनिक मका चारा का परवडत नाही:-

१) कोणत्याही चाऱ्याचे प्रमाण ठरवताना DM म्हणजे ड्राय मॅटर अर्थात पाणी विरहित चारा गृहीत धरून तो चारा जनावरांना (शेळ्यांना) किती द्यायचा हे ठरवतात. उदा. चिकात आलेल्या ओल्या 20 किलो मका चाऱ्यात 15 किलो पाणी असते तर 5 किलो DM असतो.
२) शेळ्यांच्या वजनाच्या 2 टक्के DM त्यांना चारा म्हणून ओल्या व सुक्या चार्यातून दिला जातो. जर 4 किलो ओला चिकात आलेला मका चारा एका शेळीला दिला तर तो 1 किलो DM होईल.
३) मका बी ज्यात 9 ते 11 टक्के पाणी असते, DM काढल्यास 1 किलो मका बी मध्ये 900ग्राम निघेल (10% ओलावा गृहीत धरल्यास)
४) 1 किलो मका बी पासून सुमारे10 किलो हैड्रोपोनिक हिरवा चारा तयार होतो असे समजू. हैड्रोपोनिक चारा तयार होताना बियातील कार्बोदकांचा ऊर्जा स्रोत म्हणून उपयोग होत असल्याने अंतिम चाऱ्यात DM कमी होतो. हि घट तूर्तास बाजूला ठेऊ.10 किलो हिरव्या चाऱ्याचा DM हा 900 ग्राम येणार. (उगवनितील घट गृहीत धरल्यास D M कमी होईल). या हिरव्या चाऱ्याचा प्रति किलो DM 90 ग्राम एवढा येईल.
५) व्हाट्स ऍप टेलेग्राम ग्रुप वरील अनेक सदस्यांच्या मते 1 किलो मका बी पासून 10 किलो चारा तयार होतो. जर 5 किलो चारा धरला तर DM वाढेल.
६) चिकात आलेल्या शेतातील एक किलो ओल्या मका चाऱ्याची किंमत हि चालू बाजारभावाप्रमाणे 1.5 ते 2.5 रु आहे. आपण येथे 2 रु प्रति किलो हा दर गृहीत धरू.
७) 1 किलो हायड्रोपोनिक मका चारा तयार करण्यासाठी 3 रु प्रति किलो असा खर्च येतो. (संदर्भ:-तामिळनाडू कृषी विद्यापीठ तसेच icar चे गोवा येथील संशोधन केंद्र)
८) वरील चित्रात शेतातील ओला मका व हैड्रोपोनिक हिरवा मका चारा यांतील अन्नद्रव त्यांच्या DM च्या आधारावर दिले आहेत.
९) एका शेळीला 4 किलो शेतातील ओला मका चारा खाऊ घातल्यास वरील चित्रात दाखवल्या प्रमाणे तिला अन्नद्रव्य मिळतील. 4 किलो हिरवा चारा म्हणजे 1किलो DM. या चाऱ्यात DM च्या 10.67 टक्के प्रोटीन असते म्हणजेच 1x10.67/100= 0.1067 किलो ( म्हणजेच 100 ग्राम) प्रोटीन शेळीला मिळेल. तसेच क्रूड फायबर चे आहे . 1x 25.92/100=0.2592 किलो क्रूड फायबर. क्रूड फायबर जितके जास्त तितकी शेळीला जास्त ऊर्जा मिळते.
10) 4 किलो शेतातील चिकात आलेल्या मका चाऱ्याची किंमत 4x2=8 रु होईल.
११) आता हेच विश्लेषण आपण हैड्रोपोनिक हिरव्या चाऱ्याचे करू. एका शेळीला 4 किलो हा चारा दिल्यास त्यात 90x4=360 ग्राम DM मिळेल. (1 किलो बी पासून 10 किलो चारा तयार होतो हे गृहीत धरले आहे). या 4 किलो चाऱ्यात 360x13.57/100= 48.85ग्राम प्रोटीन तर 360x14.07=50.65 ग्राम क्रूड फायबर मिळतील.
१२) 4 किलो हैड्रोपोनिक हिरव्या मका चाऱ्याची किंमत 3x4= 12 रु होईल.
१३) आता हे लक्षात येते कि 8 रु खर्च करून पारंपरिक पद्धतीत 4 किलो चार्यातून सुमारे 100 ग्राम प्रोटीन व 260 ग्राम क्रूड फायबर मिळतात तर 12 रु खर्च करून हैड्रोपोनिक पद्धतीत 4 किलो चार्यातून 48.85ग्राम प्रोटीन तर 50.65 ग्राम क्रूड फायबर मिळतात. 
१४) आता प्रश्न असा उरतो कि हैड्रोपोनिक मका चारा घातल्यानंतर दूध उत्पादनात किंवा शेळ्यांच्या वजनात वाढ कशी घडून येते? माझ्या मते यात प्रमुख दोन करणे आहेत.
एक म्हणजे हैड्रोपोनिक चारा घालून शेळ्यांना किंवा गाईंना नेहमी इतका खुराक तसेच पोटभर सुका चारा दिला जातो. दुसरे असे कि उत्पादन वाढ हि त्यात्या कालावधीत मोजली जाते. उदा. उन्हाळ्यामध्ये ज्या गाईन सुका चारा दिला जातो अश्या गाईंचे दूध उत्पादन समजा 7 लिटर प्रति दिवस आहे त्याच गाईंना जर हैड्रोपोनिक चारा दिला तर दूध उत्पादन 8 लिटर प्रति दिन होते. अशी तुलना केल्यामुळे फायदा दिसू शकतो. वास्तविक जेंव्हा गाईंना शेतातील ओली चिकतील मका खाऊ घालतात तेंव्हाची दूध उत्पादन व उन्हाळ्यातील फक्त हैदेओपोनिक चारा खाऊ घालून मिळणारे दूध उत्पादन यांची तुलना व्हायला हवी. अशी तुलना केल्यास दूध उत्पादनात वाढ दिसणार नाही. तसे असते तर पावसाळ्यात देखील हैड्रोपोनिक चारा खाऊ घातला असता लोकांनी. उन्हाळ्या पुरतीच त्याची उपयुक्तता मर्यादित राहिली नसती.

टीप:- वरील विश्लेषण पूर्ण पणे थेरोटीकल आहे. यातील विधाने तंतोतंत खरी ठरतील असा माझा कोणताही दावा नाही. संदर्भासाठी तामिळनाडू कृषी विद्यापीठ व गोवा येथील icar चे संशोधन केंद्रातील रिसर्च पेपर घेतले आहेत जे ओनलाईन उपलब्ध आहेत