रेकॉर्ड:-

१) शेळी पालनातील किंवा इतर जसे म्हैस, गाय, घोडे वगैरे रेकॉर्ड्स चे महत्व सर्वश्रुत आहे.
२) पीडिग्री रेकॉर्ड हे वंशावळीचे रेकॉर्ड असते. वजने, रंग, उंची, छातीचा घेर, लांबी, आजारपण इ बाबतीची माहिती लिहून ठेवणे हे उपयोगाचे असते.
३) डॉ. तेजस शेंडे यांनी लिहिलेले माझ्या शेळ्यांची नोंदवही हि नोंदवही या बाबतीत चांगले पुस्तक आहे. हे पुस्तक नसून वही आहे.
४) रेकॉर्ड कसे ठेवायचे एवढेच बऱ्याच वेळा सांगितले जाते परंतु त्या रेकॉर्ड्स चा उपयोग कसा करायचा त्याचे विश्लेषण कसे करायचे हे सांगितले जात नाही.
५) नेट वर किंवा इतर ठिकाणी याचे संदर्भ मिळत नाहीत असा माझा अनुभव आहे, कोणाला काही संदर्भ माहित असल्यास जरूर माहिती द्यावी.
६) रेकॉर्ड हि कच्ची माहिती आहे तिचे विश्लेषण किंवा अनालिसीस केल्याशिवाय व निष्कर्षाप्रत पोहचल्याशिवाय ती पक्की होत नाही.
७) शास्रञ् ज्या पद्धती वापरतात त्या सांख्यिकी म्हणजे स्टॅटेस्टिकल असतात, बऱ्याच वेळा सर्वसामान्य शेतकऱ्यांना त्या समजण्याच्या पलीकडच्या असतात. त्यामुळे त्याचा उपयोग होताना दिसत नाही.
उदा स्टॅण्डर्ड डेव्हियेशन, कॉइफिशण्ट ऑफ व्हरीयेशन वगैरे बाबींचा शेतकरी उपयोग करू शकत नाहीत व जरी त्याचा उपयोग करता आला तरी उत्तरांचा अर्थ लावता येत नाही. M S excel मध्ये सर्व सांख्यिकीय गणिते अगदी सहज करता येतात परंतु येणाऱ्या उत्तराचे अर्थ कसे लावायचे?
८) सांख्यिकीय पद्धतीपेक्षा गणितीय पद्धती शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने उपयुक्त ठरू शकतात. गणितीय पद्धतीमध्ये सरासरी काढणे हि आपल्या आवडीची पद्धत! परंतु सरासरी मुळे बऱ्याच वेळा दिशा भूल होऊ शकते. काही ठिकाणी तिचं उपयोग करता येत नाही.
९) बऱ्याच वेळा एखाद्या माहितीचा सेट हा एक किंवा दोन वेगवेगळे निकष लावून गाळून घ्यायचा असतो. तेंव्हा आपणास M S एक्सेल मधील sumif, sumifs, averageif, averageifs, countif, countifs, if, if व and इ फुंकशन चा प्रभावी उपयोग करता येतो. त्यासाठी M S एक्सेल येणे आवश्यक आहे.
१०) तेंव्हा विश्लेषण कसे करावे या संबंधी कोठे काही माहिती उपलब्ध असल्यास कळवावी.

टीप:- आवडल्यास like किंवा नसल्यास dislike करावे हि विनंती.