ब्रीडिंग प्रोग्रॅम:-

1) प्रजनन आराखडा असे मराठीत म्हणू शकू.
2) पाठीमागील पोस्ट मध्ये "स्थानिक शेळ्यांवर काम केले पाहिजे" असे मी म्हटलो होतो, तेंव्हा नक्की काय व कसे काम करायचे ते आपन या भागात पाहू.
3) हि पोस्ट केवळ स्थानिक शेळ्यांसाठी नसून सर्व प्रकाच्या शेळ्यांकरिता आहे.
4) प्रामुख्याने बंदिस्त शेळी पालनाचे तीन उद्देश सांगितले जातात-
ब्रीडिंग
ईद मार्केट
कटिंग
आपल्या कळपात नेमके कोणते गुणधर्म असावेत हा उद्देश डोळ्यासमोर ठेवून शेळ्यांच्या प्रजनणाची व कृत्रिम निवडीची पद्धतशीर आखणी करणे या कार्यक्रमाला ब्रीडिंग प्रोग्रॅम असे म्हणता येईल. 
5) ब्रीडिंग प्रोग्रॅम चे उदाहरण पाहू.
-20 शेळ्या A जातीच्या आहेत.
- सर्व शेळ्या हेट्रोजिनियस म्हणजे वेगवेगळ्या अनुवांशिक गुणधर्माच्या आहेत.
- दर वर्षी 20 टक्के शेळ्या बदलायच्या आहेत. पैकी 10 टक्के नवीन शेळ्या आपल्याच कळपातील ठेवायच्या तर 10 टक्के दुसऱ्या कळपातून विकत आणून ठेवायच्या.
- सर्व शेळ्यांचे रेकॉर्ड ठेवायचे
- दर वर्षी कळपातील सर्वोत्तम 10 टक्के शेळ्या निवडून त्यांचे पासून मिळणाऱ्या पाठी पुढे पाळण्यासाठी संभाळायच्या आहेत.
- कळपातील सर्वोत्तम शेळीचा बोकड दर वर्षी किंवा दर दीड वर्षांनी लागवडीसाठी राखायचा.
- नवीन बोकड लागवडीयोग्य झाल्यावर जुना बोकड विकायचा आहे.
6) वरील उदाहरणाचे विश्लेषण करू.
- दर वर्षी 10 टक्के शेळ्या या कळपातील सर्वोत्तम शेळ्यांच्या पाठी असतील तर 10 टक्के नवीन शेळ्या असतील म्हणजेच नवीन 10 टक्के जेनेटिक मटेरियल आपल्याला मिळेल.
- आपल्याच कळपातील सर्वोत्तम शेळीचा बोकड ठेवणार असल्याने त्याची प्रोजेनी टेस्टिंग करायची अवश्यकता नाही. 
- दर वर्षी सर्वोत्तम शेळ्या बदलू शकतात.
- सर्वोत्तम निवडलेल्या शेळी मध्ये कळपा बाहेरून आणलेल्या एखाद्या शेळीचे अनुवांशिक गुणधर्म कळपातील शेळ्या पेक्षा चांगले असल्यास ती निवडली जाईल. व ते अनुवांशिक गुणधर्म पुढे टिकवता येतील.
- कळपातील बोकड व शेळ्या ठेवल्याने अनुवांशिक गुणधर्मात हानी न होता योग्य व उत्पादन वाढीसाठी अनुरूप जनुके पूढच्या पिढीत हस्तांतरित होतील.
- हळू हळू कळपातील हलक्या प्रतीची जनुके नाहीशी होतील तसेच कमी उत्पादन देणाऱ्या शेळ्या देखील काढून टाकल्या जातील. 
- इन ब्रीडिंग ची टक्केवारी 70 टक्केच्या आसपास राहील. 
- या प्रोग्रॅम मध्ये 90 टक्के इन ब्रीडिंग व 10 टक्के आऊट क्रॉसिंग असे प्रमाण राहील.
- आपण नेहमी बोकड बाहेरून आणून आऊट क्रॉसिंग करतो परंतु इथे शेळ्या बाहेरून आणून आऊट क्रॉसिंग होईल.
- या प्रोग्रॅम मध्ये बोकडाला कमी महत्व असून शेळ्यांच्या निवडीला जास्त महत्व दिले आहे.
7) वरील ब्रीडिंग प्रोग्रॅम स्थानिक शेळ्यांच्या अनुवांशिक सुधारणे साठी उपयुक्त वाटतो. इतर जातींच्या शेळ्यांसाठी वेगळा प्रोग्रॅम वापरावा.
8) कोणत्याही ब्रीडिंग प्रोग्रॅम मध्ये इन ब्रीडिंग, आऊट क्रॉसिंग व क्रॉस ब्रीडिंग या पद्धतींचा गरजेनुसार प्रमाणबद्ध वापर केला जातो.
9) उद्देशानुसार एका शेळ्यांच्या कळपासाठी एक ब्रीडिंग प्रोग्रॅम आखावा.
10) गरजेनुसार व उद्देशानुसार असंख्य ब्रीडिंग प्रोग्रॅम तयार केले जाऊ शकतात.
11) योग्य ब्रीडिंग प्रोग्रॅम अमलात आणला नाही तर शेळ्यांची अनुवांशिक गुणांची हानी होऊ शकते.
12) शेळ्यांचे गुणधर्म जसे जुळे देण्याचे प्रमाण, वजन, रंग, बोकडाचा देखने पणा, दूध देण्याची क्षमता इ बाबी विचारात घेऊन शेळ्यांची निवड करावी. 

चेतावणी- वरील माहिती चा प्रत्यक्ष वापर स्वतःच्या जबाबदारीवर करावा. कोणत्याही नुकसानीस मी(बाळू मोटे) जबाबदार राहणार नाही.